Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3

Destan, mesnevi, roman, hikâye ve tiyatro gibi vakaya dayanan edebî eserlerde, o vakayı gerçekleştiren aslî bir kahraman vardır. Eserin belkemiğini o teşkil eder. Eser boyunca önemli vakalar, duygular ona bağlanır. Bazı eserlerde bu kişiler basittir, bazılarında karmaşıktır. Hayatı en ince ayrıntılarına kadar tasvir eden romanlardaki şahıslar umumiyetle karmakarışıktırlar…
Eski çağlara ait destanlar ile mesnevilerde umumiyetle karakterleri aynı kalan kişilere rastlanılır. Tip adı verebileceğimiz bu basit ve sabit karakterli kişilere, küçük farklarla aynı devirde yazılan başka eserlerde de rastlanılır. Tip kelimesi bu bakımdan da onlara uygun düşer. Zira şahsiyet yegâne olduğu halde tip başka eserlerde de karşımıza çıkar.
Tip Tahlilleri’nde Oğuz Kağan’dan Mustafa Reşit Paşa’ya Türk kültürü ve edebiyatının bütün devrelerinde ortaya çıkan tipler (alp tipi, gazi tipi, veli tipi, yeni aydın tipi) üzerinde durulurken edebî aksediş şekilleri ön plana çıkmaktadır.