Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri

Agâh Sırrı Levend, pek çok kitabı, pek çok yazısı yayımlanmış bir ustadır. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Agâh Sırrı Levend’in geride bıraktığı en görkemli yapıtlarından biridir. İlk baskısı 1949’da, ikinci baskısı 1960’ta, üçüncü baskısı 1972’de Atatürk’ün kurduğu TDK’de yapılmıştır. Aradan geçen yıllar, bu yapıtın ekin tarihimizdeki yerini daha da pekiştirmiştir. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Türk dili üzerinde bilimsel çalışma yapan ve doğru bilgi aktarmak isteyenlere olduğu gibi, Türkçenin tarihsel akışını doğru öğrenmek isteyenler için de hâlâ tek başvuru kitabıdır. Çünkü yapıt, Türk dilinin başlangıçtan bu yana geçirdiği evreleri örnekleriyle sergileyen kaynakların başında gelmektedir.

Agâh Sırrı Levend’in kızı Sevim Yasin ile torunu değerli Tiyatro Sanatçısı Ahmet Levendoğlu, yapıtın yayın haklarını Dil Derneği’ne bağışlamıştır. Dernek, 548 sayfalık bu dev yapıtı, “tıpkıbasım” yöntemiyle ve Agâh Sırrı’nın görüp denetlediği biçimiyle yayımlamayı yeğlemiştir.

1972’den beri köprülerin altından yalnız sular değil, devrim karşıtlığı da aktı. Dil Devrimini hor gören tutuculuk hız kesmedi. Atatürk’ün başlattığı Dil Devrimine inancını, çalışmaları ve ürünleriyle kanıtlayan Agâh Sırrıların yurdu sahiplenir gibi sahiplendikleri Türkçe, tarihsel akışını bilmeyen ve dilini sevmeyenler eliyle yeniden yabancı dillerin saldırısına uğrar oldu. Agâh Sırrıların emek verdikleri Türk Dil Kurumu 1983’te kapatıldı. Ancak Türkçenin bilim ve sanat dili olarak akışı engellenemedi. Bu yapıtla görüyoruz ki Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri’nde nice engel aşılmış; Türkçenin bilim ve sanat dili olması için çabalayan Agâh Sırrı’nın emeği suya yazılmamıştır.

Agâh Sırrı Levend’i saygıyla anıyoruz!

Yazar Hakkında:

Agâh Sırrı Levend, 1894’te Rodos’ta doğdu; ilköğrenimini Edirne’de yaptı; İstanbul’da başladığı ortaöğrenimini Konya’da tamamladı. Lise öğrencisiyken dergi ve gazetelerde yazmaya başladı. Birinci Dünya Savaşı başlayınca İstanbul Darülfünunu Edebiyat Şubesindeki eğitimini bırakıp askere gitti. Askerlik dönüşü okulunu bitirdi (1919), öğretmen oldu; bu sırada ulusal direniş de başlamıştı; halkı bilgilendirmek için yoğun çaba harcadı; işgal altındaki İstanbul’da, “İstiklal” adıyla bir okul açtı.

Öğretmenlik, halkevlerinde başkanlık yaptı; ders kitaplarının yanı sıra başka yapıtlar yayımladı; dergi ve gazetelere sürekli yazdı; milletvekili oldu; İnönü Ansiklopedisinde ve Türk Dil Kurumu’nda etkin görevler aldı. Üretken bir aydınlanmacı olan Agâh Sırrı, arkasında birçok yapıt bırakarak 1978’de yaşamını yitirdi.

Basılmış 30’a yakın yapıtından kimisi şunlardır: Acılar (roman 1928), Edebiyat Tarihi Dersleri: Tanzimata Kadar(1931), Edebiyat Tarihi Dersleri: Tanzimat Edebiyatı (1934), Edebiyat Tarihi Dersleri:  Servetifünun Edebiyatı(1938), Maarifimiz ve Milli Terbiyemiz (1940), Gazavat-nameler ve Mihaloğlu Gazavat-namesi (1956), Arap, Fars ve Türk Edebiyatında Leyla ve Mecnun Hikâyesi (1959), Tarih Boyunca Türk Dili (1961), Hüseyin Rahmi Gürpınar (1964), Şemsettin Sami (1969), Ali Şir Nevai (dört cilt, 1965-1968), Dil Üstüne (1973), Türk Edebiyatı Tarihi I (1973).