Kamu Maliyesi

İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
KAMU MALİYESİ İLE İLGİLİ
GENEL AÇIKLAMALAR
I. KAMU MALİYESİNİN TANIMI VE GELİŞİMİ, DİSİPLİNLERARASI
İLİŞKİLERİ ......................................................................................... 1
A- Tanımı ve Gelişimi ......................................................................... 1
1. Tanımı ....................................................................................... 1
2. Gelişimi ..................................................................................... 6
B- Disiplinlerarası İlişkileri ................................................................. 8
1. Ekonomi İle İlişkisi .................................................................... 8
2. Hukuk İle İlişkisi ..................................................................... 10
3. Yönetim Bilimi İle İlişkisi ......................................................... 11
4. İşletme İle İlişkisi ..................................................................... 13
5. Muhasebe İle İlişkisi ................................................................ 15
6. Sosyoloji İle İlişkisi .................................................................. 16
7. İstatistik ve Plânlama İle İlişkisi ............................................... 17
8. Siyaset Bilimi İle İlişkisi ........................................................... 18
II. KAMU MALİYESİ İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR .................................... 19
A- Geleneksel Yaklaşımlar ................................................................ 19
1. Kurumsal Yaklaşım ................................................................. 20
2. Yapısal Yaklaşım ..................................................................... 20
3. Değişim Yaklaşımı ................................................................... 20
4. Refah Yaklaşımı ....................................................................... 20
5. Gelir Yaklaşımı ........................................................................ 20
B- Günümüzdeki Yaklaşımlar .......................................................... 21
1. Hukuki Yaklaşım ..................................................................... 21
2.İktisadi Yaklaşım ..................................................................... 22
III. KAMU MALİYESİNİN AMAÇLARI .................................................... 25
A- Kaynak Kullanımında Etkinlik Sağlanması .................................. 25
B- Bölüşümde Etkinlik Sağlanması .................................................. 26
C- İktisadi İstikrarın Sağlanması ...................................................... 27
x
İKİNCİ BÖLÜM
KAMU SEKTÖRÜ VE FONKSİYONLARI
I. KAMU SEKTÖRÜNÜN TANIMI VE KAPSAMI ..................................... 29
II. KAMU SEKTÖRÜNÜN FONKSİYONLARI .......................................... 32
A- Yönetime Yönelik Fonksiyonlar .................................................... 33
B- Üretime Yönelik Fonksiyonlar ...................................................... 34
C- Bölüşüme Yönelik Fonksiyonlar ................................................... 35
III. KAMU SEKTÖRÜNÜN FONKSİYONLARINI
GERÇEKLEŞTİRMEDE KULLANILAN ARAÇLAR ............................. 35
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAMU HİZMETLERİ VE KAMU GİDERLERİ
I. KAMU HİZMETLERİ VE NİTELİKLERİ .............................................. 37
A- Kamu Hizmetlerinin Tanımı ve Amaçları ...................................... 37
B- Kamu Hizmetlerinin Nitelikleri ..................................................... 39
C- Kamu Hizmetlerinin Ayrımı ......................................................... 41
1. Toplumsal (Kollektif -Tam Kamusal) Mal ve Hizmetler .............. 41
2. Yarı Toplumsal (Yarı Kollektif - Yarı Kamusal) Mal ve
Hizmetler ................................................................................. 46
3. Özel Mal ve Hizmetler .............................................................. 48
4. Erdemli Mal ve Hizmetler ......................................................... 50
D- Kamu Mal ve Hizmetleri Açısından Kaynak Dağılımı .................... 51
E- Dışsallıklar .................................................................................. 55
1. Tanımı ve Nitelikleri ................................................................. 55
2. Dışsallık Tipleri ........................................................................ 58
a) Üreticiden Üreticiye Olan Dışsallıklar ................................... 59
b) Üreticiden Tüketiciye Olan Dışsallıklar ................................. 59
c) Tüketiciden Üreticiye Olan Dışsallıklar ................................. 60
d) Tüketiciden Tüketiciye Olan Dışsallıklar ............................... 61
3. Kamu Hizmetlerinin Plânlanması ve Uygulanması
Açısından Önemi ...................................................................... 61
II. KAMU GİDERLERİ VE NİTELİKLERİ ............................................... 63
A- Kamu Giderlerinin Tanımı ve Önemi ............................................ 63
xi
B- Kamu Giderlerinin Ölçülmesi....................................................... 64
1. Kamu Giderlerinin Ölçüm Nedenleri ........................................ 66
2. Kamu Giderlerinin Ölçülmesi ile İlgili Yaklaşımlar ................... 66
a) Genel Nitelikteki Yaklaşımlar ................................................ 66
b) Harcama Çeşitlerine Göre Yaklaşımlar.................................. 68
C- Kamu Giderlerinin Artışı ve Artışı Etkileyen Faktörler .................. 69
1. Kamu Giderlerinde Artışın Anlamı ........................................... 69
2. Artışı Açıklamaya Yönelik Görüşler .......................................... 71
a) Wagner Kanunu ................................................................... 71
b) Peacock - Wiseman Yaklaşımı............................................... 72
c) Diğer Görüşler ...................................................................... 74
ca) Sosyal Refahın Artırılması Yaklaşımı ............................... 74
cb) Maksimizasyon Yaklaşımı ............................................... 76
cc) Ekonominin Gelişme Sürecinin Kamu Harcamalarını
Etkilediği Yaklaşımı ........................................................ 77
3. Artış Nedenlerinin Sınıflandırılması ......................................... 77
a) Görünüşte Artış Nedenleri .................................................... 78
aa) Para Ekonomisinin Yaygınlaşması................................... 78
ab) Bütçe Usullerinin Değişmesi ........................................... 78
ac) Para Değerinin Değişmesi ................................................ 79
ad) Ülke Sınırlarının ve Nüfusun Büyümesi .......................... 79
b) Gerçek Artış Nedenleri .......................................................... 80
ba) Ekonomik Nedenler ......................................................... 80
bb) Teknolojik Nedenler ........................................................ 81
bc) Sosyal Nedenler............................................................... 81
bd) Askeri Nedenler .............................................................. 82
be) Siyasi Nedenler ............................................................... 83
D- Kamu Giderlerinin Yapısında Ortaya Çıkan Değişmeler ............... 83
E- Kamu Giderlerinin Çeşitleri ......................................................... 84
1. Kamu Giderlerinin Fonksiyonel Ayrımı .................................... 85
2. Mal ve Hizmet Alım Giderleri - Transfer ve Yardımlar
Ayrımı .................................................................................... 89
3. Verimli Giderler - Verimsiz Giderler Ayrımı .............................. 92
4. Cari Giderler - Yatırım Giderleri Ayrımı .................................... 92
5. Diğer Ayrımlar ......................................................................... 94
a) Kamu Giderlerinin, Gideri Yapan Birimlere Göre Ayrımı ....... 94
b) Adi - Olağanüstü Kamu Giderleri Ayrımı............................... 95
c) Zorunlu - İhtiyari (İsteğe Bağlı) Giderler Ayrımı ..................... 96
xii
F- Kamu Giderlerinin Kontrolü ve Etkinliği ...................................... 97
1. Amacı ve Önemi ....................................................................... 97
2. Maliyet - Fayda Analizleri ve Plânlama - Programlama ve
Bütçeleme Sistemi Uygulaması................................................. 99
a) Maliyet - Fayda Analizleri ..................................................... 99
b) Plânlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi .................... 102
G- Kamu Giderlerinin Fonksiyonları............................................... 103
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KAMU GELİRLERİ
I. KAMU GELİRLERİNİN TANIMI VE AMAÇLARI ................................ 107
II. KAMU GELİRLERİNİN ÇEŞİTLERİ VE AYRIMI ............................... 109
A- Kamu Gelirlerinin Çeşitleri ........................................................ 109
1. Vergiler .................................................................................. 109
2. Harçlar .................................................................................. 110
3. Resimler ................................................................................ 112
4. Şerefiyeler .............................................................................. 112
5. Parafiskal Gelirler .................................................................. 113
6. Para ve Vergi Cezaları ............................................................ 114
7. Mülk, Teşebbüs ve Özelleştirme Gelirleri ................................ 115
a) Mülk Gelirleri ..................................................................... 116
b) Teşebbüs Gelirleri ............................................................... 117
c) Özelleştirme Gelirleri .......................................................... 117
8. Borçlanma Gelirleri ................................................................ 118
9. Fonlar .................................................................................... 120
10. Para Basmaktan Doğan Gelirler ........................................... 120
11. Diğer Kamu Gelirleri ............................................................ 121
B- Kamu Gelirlerinin Ayrımı ........................................................... 121
1. Cebrilik Açısından Ayrım ....................................................... 122
2. Sağlandıkları Kaynağın Nitelikleri Açısından Ayrım ................ 122
3. Gelirin Sürekliliği Açısından Ayrım ........................................ 123
III. VERGİ TEORİSİ VE UYGULAMASI ............................................... 123
A- Verginin Tanımı ve Amaçları ...................................................... 123
1. Tanımı ................................................................................... 123
xiii
2. Amaçları ................................................................................ 126
B- Verginin Gelişimi ....................................................................... 129
1. Uygulama Açısından Gelişimi ................................................ 129
2. Teorik Açıdan Gelişimi ........................................................... 133
a) Verginin Fayda Teorisine Göre Açıklanış Şekli .................... 134
aa) Verginin Değişim Görüşüne Göre Açıklanması .............. 134
ab) Verginin Sigorta Primi Görüşü İle Açıklanması .............. 135
ac) Verginin Sosyal Üretim Giderlerine Katılma Payı
Olarak Açıklanması ...................................................... 137
b) Verginin Günümüzdeki Açıklanış Şekli ve Nitelikleri ........... 138
ba) Vergilendirme Yetkisine Sahip Kuruluşlarca Alınması ... 139
bb) Mali, Sosyal ve Ekonomik Amaçlarla Alınması .............. 140
bc) Karşılıksız Olması ......................................................... 141
bd) Cebri Olması................................................................. 142
be) Gerçek veya Tüzel Kişilerden Alınması .......................... 143
bf) Nakdi Bir Ödeme Olması................................................ 143
C- Vergi İle İlgili Temel Kavramlar .................................................. 145
1. Verginin Konusu .................................................................... 145
2. Verginin Matrahı.................................................................... 147
a) Tanımı ve Önemi ................................................................ 147
b) Matrah Çeşitleri .................................................................. 148
c) Matrah Belirleme Usulleri ................................................... 148
ca) Beyan Usulü ................................................................. 148
cb) Karine veya Dış Göstergeler Usulü ................................ 149
cc) Götürü Usul .................................................................. 151
cd) İdarece Takdir Usulü ..................................................... 153
3. Vergiyi Doğuran Olay ............................................................. 154
4. Vergi İdaresi, Vergi Mükellefi ve Vergi Sorumlusu .................. 155
a) Vergi İdaresi ....................................................................... 155
b) Vergi Mükellefi ................................................................... 157
c) Vergi Sorumlusu ................................................................. 159
5. Vergi Teşviki .......................................................................... 160
6. Vergi Muaflığı ve İstisnası ...................................................... 160
7. Verginin Tarh, Tebliğ, Tahakkuk ve Tahsil İlkeleri İle Vergi
Alacağının Sona Erme Şekilleri ............................................... 162
a) Verginin Tarhı .................................................................... 162
b) Verginin Tebliği .................................................................. 164
xiv
c) Verginin Tahakkuku ........................................................... 165
d) Verginin Tahsili ve Vergi Alacağının Sona Erme Şekilleri .... 166
da) Vergi Tahsil Usulleri ...................................................... 167
db) Vergi Alacağını Sona Erdiren Diğer Durumlar ............... 172
8. Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçırma ....................................... 176
9. Çifte Vergi .............................................................................. 179
10. Vergi İadesi .......................................................................... 181
11. Vergi Maliyeti, Vergi Harcamaları ve Vergi Matrahının
Aşınması (Vergi Erozyonu) .................................................... 182
a) Vergi Maliyeti ...................................................................... 182
b) Vergi Harcamaları .............................................................. 184
c) Vergi Matrahının Aşınması (Vergi Erozyonu) ....................... 188
12. Vergi Kapasitesi (Vergilenebilir Kapasite) ............................. 189
13. Vergi Gayreti ........................................................................ 191
14. Mali Anestezi ....................................................................... 191
15. Mali Zorlama ....................................................................... 192
16. Mükellef Davranışları ve Vergi Psikolojisi ............................. 193
17. Vergi Bilinci ve Vergi Ahlakı ................................................. 194
a) Vergi Bilinci ........................................................................ 194
b) Vergi Ahlakı........................................................................ 195
18. Vergi Planlaması .................................................................. 196
19. Mali Yönetim ve Vergi Yönetimi ............................................ 197
20. Vergi ile İlgili Diğer Kavramlar .............................................. 198
a) Vergi Rekabeti .................................................................... 198
b) Vergi Cenneti ...................................................................... 199
c) Vergi Dampingi ................................................................... 199
d) Vergi Tatili .......................................................................... 200
e) Asgari Vergi ........................................................................ 200
f) Vergi Nakli .......................................................................... 201
g) Vergi Arbitrajı ..................................................................... 201
h) Vergi Fiyatı ......................................................................... 202
ı) Tobin Vergisi ....................................................................... 202
i) Ramsey Vergileri .................................................................. 203
j) Vergi Baskısı (Vergi Tedirginliği) .......................................... 203
k) Vergi Şeffaflığı .................................................................... 203
l) Enflasyonun Vergi Etkisi, Tanzi Etkisi ve Ters Tanzi
Etkisi, Mali Sürüklenme ...................................................... 204
xv
m) Verginin Mükellef Kararlarına Etkisi .................................. 206
n) Vergi Kalkanı...................................................................... 207
o) Vergi Grevi .......................................................................... 207
ö) Vergi Esnekliği .................................................................... 208
p) Vergi Uyumu ...................................................................... 208
D- Vergi İlkeleri .............................................................................. 209
1. Vergide Genellik İlkesi ........................................................... 210
2. Vergide Adalet İlkesi .............................................................. 212
3. Vergide Eşitlik İlkesi .............................................................. 214
a) Eşit Fedakârlık Görüşü ...................................................... 215
b) Eşit Oranlı Fedakârlık Görüşü ............................................ 216
c) Minimum Fedakârlık (En Az Toplam Fedakârlık) Görüşü .... 217
4. Kanunilik İlkesi ..................................................................... 218
5. Belirlilik İlkesi ....................................................................... 220
6. Açıklık İlkesi .......................................................................... 221
7. Verimlilik İlkesi ...................................................................... 222
8. Uygunluk İlkesi ..................................................................... 222
9. Diğer Vergi İlkeleri ................................................................. 223
E- Vergilerin Uygulanması Bakımından Yararlanma İlkesi ve
Vergi Ödeme Gücü İlkesi ............................................................ 225
1. Yararlanma İlkesi .................................................................. 226
2. Vergi Ödeme Gücü ve Ulaşma Yolları ..................................... 228
a) Vergi Ödeme Gücünün Tanımı ve Önemi ............................ 228
b) Vergi Ödeme Gücüne Ulaşma Yolları .................................. 229
ba) Vergi Ödeme Gücü Açısından Konu ve Matrahın
Seçimi ........................................................................... 231
bb) Vergi Ödeme Gücüne Ulaşmak Açısından
Yararlanılan Teknikler .................................................. 236
bba) En Az Geçim İndirimi ............................................. 237
bbb) Tarifelerden Yararlanılması.................................... 247
bbc) Ayırma İlkesinden Yararlanılması .......................... 259
bbd) Muafiyet ve İstisnaların Etkisi ............................... 263
F- Vergilerin Ayrımı ........................................................................ 264
1. Konuları Bakımından; Gelir, Servet ve Gider Vergileri
Ayrımı .................................................................................. 265
a) Gelir Üzerinden Alınan Vergiler ........................................... 265
aa) Gelir Vergisi .................................................................. 268
ab) Kurumlar Vergisi .......................................................... 272
xvi
b) Servet veya Servet Transferinden Alınan Vergiler ................ 275
ba) Emlâk Vergisi ............................................................... 277
bb) Motorlu Taşıtlar Vergisi................................................. 279
bc) Veraset ve İntikal Vergisi ............................................... 280
c) Gider Üzerinden Alınan Vergiler .......................................... 284
ca) Genel Harcama Vergileri ................................................ 286
cb) Muamele Vergileri ......................................................... 289
2. Dolaysız ve Dolaylı Vergi Olmaları Açısından ......................... 301
a) Dolaysız ve Dolaylı Vergilerin Ayrımı ................................... 302
aa) Yansıma Ölçüsü ............................................................ 302
ab) Vergilendirme Usulü ve Tahsil Şekli Ölçüsü .................. 303
b) Dolaysız ve Dolaylı Vergilerin Başlıca Nitelikleri .................. 305
ba) Dolaysız Vergilerin Nitelikleri ........................................ 305
bb) Dolaylı Vergilerin Nitelikleri .......................................... 308
3. Diğer Ayrımlar ....................................................................... 311
a) Tahsilatı Yapan İdari Birimler Açısından ............................. 311
b) Uygulama Süreleri Açısından ............................................. 312
c) Ödeme Şekilleri Açısından .................................................. 313
d) Tarifeleri Açısından............................................................. 313
e) Mükelleflerin Şahsi ve Ailevi Durumlarını Dikkate Almak
Açısından ........................................................................... 314
f) Kapsamları Açısından .......................................................... 315
G- Tek Vergi Sistemi ...................................................................... 318
1. Araziden Vergi Alınması Görüşü ............................................ 318
2. Arazideki Değer Artışlarının Esas Alınması Görüşü ................ 319
3. Sermayenin Esas Alınması Görüşü ........................................ 319
4. Enerjinin Esas Alınması Görüşü ............................................ 320
5. İlk Maddenin Esas Alınması Görüşü ...................................... 320
6. Gelirin Esas Alınması Görüşü ................................................ 321
H- Günümüzde Vergi Sistemi Anlayışı ............................................ 322
I- Verginin Yansıması ..................................................................... 324
1. Tanımı ve Niteliği ................................................................... 324
2. Yansıma Şekilleri ................................................................... 325
a) İleriye Doğru Yansıma - Geriye Doğru Yansıma ................... 326
b) Kanuni Yansıma - Fiili Yansıma ......................................... 326
c) Sınırlı Yansıma - Sınırsız Yansıma ...................................... 327
xvii
d) Biçimsel Yansıma - Efektif Yansıma .................................... 328
e) Mutlak Yansıma - Diferansiyel Yansıma .............................. 328
3. Yansıma ve Fiyat Düzeyi ........................................................ 329
4. Bazı Vergilerin Yansıma Bakımından Genel Görünümleri ...... 335
a) Gelir Vergisi ........................................................................ 335
b) Kurumlar Vergisi ................................................................ 336
c) Emlâk Vergisi ..................................................................... 337
d) Veraset ve İntikal Vergisi .................................................... 337
e) Gider Vergileri .................................................................... 338
İ- Verginin Amortismanı ve Kapitalizasyonu ................................... 339
J- Verginin Dönüştürülmesi ........................................................... 341
BEŞİNCİ BÖLÜM
BÜTÇE
I. TANIMI, ÖNEMİ VE GELİŞİMİ ........................................................ 343
A- Bütçenin Tanımı ve Önemi ......................................................... 343
B- Bütçenin Gelişimi ...................................................................... 346
II. BÜTÇE İLE İLGİLİ İLKELER .......................................................... 347
A- Genellik İlkesi ............................................................................ 348
1. Gelir ve Giderlerin Bütçede Yer Alış Biçimi Açısından ............ 348
2. Belirli Gelirlerin Belirli Giderlere Ayrılamaması Açısından ...... 349
B- Birlik İlkesi ................................................................................ 350
C- Ön İzin İlkesi ............................................................................. 351
D- Yıllık Olma İlkesi ....................................................................... 351
E- Açıklık ve Alenilik İlkeleri ........................................................... 352
1. Açıklık İlkesi .......................................................................... 352
2. Alenilik İlkesi ......................................................................... 353
F- Doğruluk ve Samimilik İlkesi ..................................................... 353
1. Doğruluk İlkesi ...................................................................... 353
2. Samimilik İlkesi ..................................................................... 354
G- Diğer Bütçe İlkeleri .................................................................... 354
III. BÜTÇENİN AŞAMALARI ............................................................... 354
A- Bütçenin Hazırlanması .............................................................. 354
1. Gelirlerin Tahmini ................................................................. 355
xviii
a) Otomatik Gelir Tahmin Usulleri .......................................... 356
aa) Bir Önceki Yıl Usulü ..................................................... 356
ab) Ortalama Artışa Göre Artırma Usulü ............................. 356
ac) Ortalama Usulü ............................................................ 357
b) Serbest Takdir Usulü .......................................................... 357
2. Giderlerin Tahmini ................................................................ 357
3. Gider - Gelir Dengesinin Kurulması ....................................... 358
B- Bütçenin Kanunlaşması ............................................................ 358
C- Bütçenin Uygulanması ve Kapatılması....................................... 359
1. Bütçenin Uygulanması .......................................................... 359
2. Bütçenin Kapatılması ............................................................ 360
D- Bütçenin Denetimi .................................................................... 361
IV. TÜRK BÜTÇE SİSTEMİNİN TEMEL NİTELİKLERİ......................... 361
A- Kamu Maliyesi İle İlgili Esas Alınan Yaklaşım ve İlkeler ............. 361
B- Bütçe Türleri ve Kapsamı .......................................................... 363
1. Merkezi Yönetim Bütçesi ........................................................ 364
a) Genel Bütçe ........................................................................ 364
b) Özel Bütçe .......................................................................... 366
c) Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçesi........................... 371
2. Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi .......................................... 372
3. Mahalli İdare Bütçesi ............................................................. 372
C- Esas Alınan İlkeler ..................................................................... 372
D- Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun Kapsamı ve Düzeni............ 376
1. Kapsamı ................................................................................ 376
2. Bütçe Hazırlanma Süresi ....................................................... 377
a) Orta Vadeli Programın Hazırlanması ve Kabulü .................. 377
b) Bütçe Çağrısı ve Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım
Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama Rehberi .............. 378
E- Merkezi Yönetim Bütçesinin Hazırlanması ................................. 378
1. Gelir ve Gider Tekliflerinin Hazırlanması................................ 378
2. Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının Sunulması ve
Bütçe ile İlgili Belgeler ............................................................ 380
F- Bütçenin Görüşülmesi ve Kanunlaşması, Geçici ve Ek Bütçe ..... 381
G- Bütçenin Uygulanması .............................................................. 383
1. Bütçe Ödenekleriyle İlgili Esas ve İşlemler ............................. 383
a) Uyulması Gereken Esaslar .................................................. 383
xix
b) Ödenek Aktarmaları ........................................................... 385
c) Merkez Dışı Birimlere Ödenek Gönderme ............................ 386
d) Yedek Ödenek .................................................................... 386
e) Örtülü Ödenek .................................................................... 387
2. Harcama Yapılması................................................................ 387
a) Yüklenmeye Girişilmesi ...................................................... 387
aa) Yeterli Ödeneğin Bulunması.......................................... 387
ab) Ertesi Yıla Geçen Yüklenme Durumu ............................ 388
ac) Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler ............................... 389
ad) Bütçelerden Yardım Yapılması ...................................... 390
b) Harcama Yetkisi ve Yetkilisi, Harcama Talimatı .................. 390
ba) Harcama Yetkisi ve Yetkilisi .......................................... 390
bb) Harcama Talimatı ......................................................... 391
c) Giderin Gerçekleştirilmesi ................................................... 392
d) Ödemenin Yapılması........................................................... 392
da) Ön Ödeme ..................................................................... 392
db) Giderlerin Ödenmesi ..................................................... 393
dc) Giderlerin Ödenmemiş Olması ve Emanet Hesap ........... 393
3. Gelirlerin Toplanması ............................................................ 394
4. Muhasebe Sistemi, Bütçenin Kapatılması, Faaliyet
Raporları ve Kesin Hesap Kanunu .......................................... 395
a) Muhasebe Sistemi .............................................................. 395
b) Bütçenin Kapatılması ......................................................... 396
c) Faaliyet Raporları ............................................................... 396
ca) Kapsamı ve Niteliği ........................................................ 396
cb) Sayıştayın İncelemesi ve TBMM’nin Görüşmesi ............. 397
d) Kesin Hesap Kanunu .......................................................... 398
5. Bütçenin Denetimi ................................................................. 400
a) İç Kontrol Sistemi ............................................................... 400
b) Kontrolün Yapısı ve İşleyiş Süreci ....................................... 401
ba) Ön Mali Kontrol ............................................................ 402
bb) Mali Hizmetler Birimi .................................................... 403
bc) Muhasebe Hizmetleri Birimi .......................................... 404
bd) İç Denetim .................................................................... 405
bda) Amacı ve İşleyişi .................................................... 405
bdb) İç Denetçinin Görevleri .......................................... 405
xx
bdc) İç Denetim Koordinasyon Kurulu ........................... 406
c) Dış Denetim ........................................................................ 407
d) Yasalara Aykırı Fiiller ve Uygulanacak Yaptırımlar .............. 408
da) Ödenek Üstü Harcama Yapılması Durumu ve Cezası .... 409
db) Kamu Zararı Meydana Gelmiş Olması Durumu ve
Cezası ........................................................................... 409
dba) Kamu Zararı Oluşturan Durumlar ......................... 409
dbb) Kamu Zararı Durumunda Uygulanacak Ceza ........ 411
dc) Yetkisiz Tahsil ve Ödeme Yapılmış Olması ve Cezası...... 412
e) Zamanaşımı........................................................................ 412
V. BÜTÇE TEORİ VE TEKNİKLERİ .................................................... 413
A- Klâsik Bütçe Teorisi ................................................................... 413
B- Devri Bütçe Teorisi .................................................................... 414
C- Telâfi Edici Bütçe Teorisi ........................................................... 415
D- Performans Bütçe ...................................................................... 415
E- Program Bütçe ........................................................................... 416
F- Sıfır Tabanlı Bütçeleme .............................................................. 419
ALTINCI BÖLÜM
YEREL YÖNETİM MALİYESİ
I. TANIMI VE ÖNEMİ ......................................................................... 421
II. YEREL YÖNETİM KURULUŞLARI .................................................. 423
III. MALİ PAYLAŞIM .......................................................................... 426
IV. İDARİ VESAYET VE DENETİM ..................................................... 429
V. BELEDİLEŞTİRME ........................................................................ 431
VI. YEREL YÖNETİM KURULUŞLARININ GELİRLERİ, GİDERLERİ
VE BÜTÇELERİ ........................................................................... 433
A- Yerel Yönetim Kuruluşlarının Gelirleri ....................................... 433
B- Yerel Yönetim Kuruluşlarının Giderleri ...................................... 437
C- Genel Olarak Yerel Yönetim Kuruluşlarının Bütçeleri ................ 439
xxi
YEDİNCİ BÖLÜM
PARAFİSKAL GELİRLER
I. PARAFİSKAL GELİRLERİN TANIMI VE NİTELİKLERİ ...................... 441
II. PARAFİSKAL GELİRLERİN ÇEŞİTLERİ .......................................... 443
A- Mesleki Parafiskal Gelirler ......................................................... 443
B- Sosyal Parafiskal Gelirler ........................................................... 443
C- Ekonomik Parafiskal Gelirler ..................................................... 444
III. PARAFİSKAL GELİRLERİN; VERGİ, HARÇ VE FİYAT İLE
KARŞILAŞTIRILMASI ................................................................... 445
IV. PARAFİSKAL YÜK ........................................................................ 446
V. PARAFİSKAL KURUMLARIN GELİR DAĞILIMI AÇISINDAN
ÖNEMİ.......................................................................................... 447
SEKİZİNCİ BÖLÜM
KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ
I. KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN TANIMI VE MAHİYETİ,
DOĞUŞU VE GELİŞİMİ .................................................................. 449
A- Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Tanımı ve Mahiyeti .................... 449
B- Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Doğuşu ve Gelişimi .................... 451
II. KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNE İHTİYAÇ DUYULMASININ
NEDENLERİ.................................................................................. 456
A- Ekonomik Nedenler ................................................................... 456
B- Sosyal Nedenler ......................................................................... 461
C- Mali Nedenler ............................................................................ 461
D- Siyasi Nedenler .......................................................................... 463
III. TÜRKİYE'DE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN ÖNEMİ .......... 463
xxii
DOKUZUNCU BÖLÜM
DEVLET BORÇLANMASI
I. TANIMI VE ÖNEMİ ......................................................................... 469
II. BORÇLANMA NEDENLERİ............................................................ 471
III. DEVLET BORÇLARININ ÇEŞİTLERİ ............................................. 472
A- Süreleri Bakımından Devlet Borçlarının Ayrımı.......................... 473
B- İsteğe Bağlı, Zorunlu ve Zorlayışlı Borçlar Ayrımı....................... 473
C- İç Borçlar - Dış Borçlar Ayrımı ................................................... 474
IV. DEVLET BORÇLARININ YÖNETİMİ .............................................. 475
V. DEVLET BORÇLANMASININ ETKİ VE SONUÇLARI ....................... 478
A- Ekonomik Denge ve Devlet Borçlanması .................................... 478
B- Ekonomik Kalkınma ve Devlet Borçlanması ............................... 479
C- Borç Yükü ve Gelir Dağlımı........................................................ 482
ONUNCU BÖLÜM
MALİYE POLİTİKASI
I. ÖNEMİ VE GELİŞİMİ ..................................................................... 489
II. MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARI VE ARAÇLARI ....................... 492
III. VERGİLERİN MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARI AÇISINDAN
ÖNEMİ VE ETKİNLİĞİ .................................................................... 494
A- Vergiler ve Ekonomik Denge ...................................................... 495
B- Ekonomik Kalkınma ve Vergi Politikası ...................................... 500
C- Gelir Dağılımı ve Vergi Politikası ................................................ 503
D- Vergilemenin Gelir, İkame ve Mali Etkileri ................................. 507
E- Negatif Gelir Vergisi ................................................................... 512
F- Vergi Yükü ve Mali Yük .............................................................. 514
1. Vergi Yükü ............................................................................. 514
2. Mali Yük ................................................................................ 518
IV. KAMU HARCAMALARININ MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARI
AÇISINDAN ÖNEMİ VE ETKİNLİĞİ............................................... 520
A- Kamu Harcamaları ve Ekonomik Denge ..................................... 521
B- Ekonomik Kalkınma ve Kamu Harcamaları................................ 525
xxiii
C- Gelir Dağılımı ve Kamu Harcamaları .......................................... 527
D- Kamu Giderlerinin Çarpan ve Hızlandıran Etkileri ..................... 530
1. Çarpan Etkisi ........................................................................ 530
2. Hızlandıran Etkisi .................................................................. 533
V. OTOMATİK DENGELEYİCİLER ..................................................... 535
A- Vergi Hasılatındaki Değişmeler ve Artan Oranlı Vergi
Tarifeleri .................................................................................... 535
B- İşsizlik Sigortası Ödemeleri ........................................................ 537
C- Kurum-Birey ve Ailelerin Birikimleri .......................................... 538
D- Tarım Sektörüne Yapılan Mali Yardımlar ................................... 539
VI. MALİYE POLİTİKASI VE MALİ YÖNETİM ...................................... 542
A- Tanımı ve Önemi ........................................................................ 542
B- Mali Yönetimin Nitelikleri .......................................................... 545
C- Maliye Politikası, Borç Yönetimi Politikası ve Para
Politikasının Uyumlu Şekilde Yönetilmesi ................................... 546
D- Mali Yönetimin Etkinliği ve Mali Örgütlenme ............................. 549
1. Mali Yönetimin Etkinliği ........................................................ 549
a) Mevzuat ve Uygulamaya Yönelik Düzenlemelerin
Anlaşılabilirliği ................................................................... 551
b) Vergi Kontrol ve Denetiminin Etkinliği ................................ 552
c) Gelişmelere Uyum Sağlanması ............................................ 554
d) Diğer Faktörler ................................................................... 555
2. Mali Örgütlenme .................................................................... 556
3. Hazine ve Maliye Bakanlığı .................................................... 558
aa) Görevleri ve Yetkileri ..................................................... 558
ab) Teşkilat Yapısı .............................................................. 560
ONBİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI KAMU MALİYESİ
I. TANIMI VE KAPSAMI ..................................................................... 563
II. ULUSLARARASI KAMU İHTİYAÇLARI VE KAMU HİZMETLERİ ...... 564
III. ULUSLARARASI KAMU GİDERLERİ ............................................. 567
IV. ULUSLARARASI KAMU GELİRLERİ ............................................. 568
A- Uluslararası Hizmetlere Finansman Sağlanması ........................ 569
xxiv
B- Vergi Koordinasyonu ................................................................. 570
V. ULUSLARARASI MALİYE POLİTİKASI ............................................ 574
YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................ 577
İNDEKS ............................................................................................ 599